Αρχαίος Δίολκος, ένα μνημείο σε απόγνωση

Ήταν γύρω στο 600 π.Χ., ο Περίανδρος, τύραννος της Κορίνθου, κατασκεύασε τον Δίολκο. Ο πλακόστρωτος δρόμος επέτρεπε στα πλοία να μεταφέρονται ανάμεσα στον Κορινθιακό και τον Σαρωνικό, και στους Κορίνθιους να αποκτούν χρήμα και ισχύ από τη διίσθμιση.

Σήμερα, ο περήφανος χερσαίος διάδρομος που έφερε στο φως πριν πενήντα περίπου χρόνια ο αρχαιολόγος Νίκος Βερδελής, έχει μετατραπεί σε ένα ερείπιο που φυλλορροεί. Μια διεθνής έκκληση για τη διάσωση και αναστήλωση του Δίολκου έχει ήδη βρει υποστηρικτές από 81 διαφορετικές χώρες του κόσμο.

Μπορείτε να την υπογράψετε εδώ

Με την άδεια… της Αρχαιολογίας

Η σύγχρονη ιστορία του Δίολκου αγγίζει το απίστευτο. Το μοναδικό αυτό μνημείο δεν διαφυλάχθηκε ποτέ, πέρα από μια υποστύλωση μερικών λίθων που έγινε τον περασμένο Μάρτιο, όταν ήδη δύο Εισαγγελείς και το Σώμα Επιθεωρητών και Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης είχαν αρχίσει να ερευνούν το θέμα του μνημείου.

Από τη μεγαλοπρέπεια του 1960 στην κατάντια του σήμερα....

Από το 1956 που ξεκίνησε η ανασκαφή ως το 1986, τα σχετικά με τον Δίολκο έγγραφα λείπουν από τα αρχεία της «αρμόδιας» εφορείας αρχαιοτήτων. Φαίνεται πάντως πως ούτε οι «αρμόδιες» υπηρεσίες κινήθηκαν για να το διαφυλάξουν, ούτε η Εταιρία της Διώρυγας τέθηκε προ των ευθυνών της για τη φθορά του μνημείου.

1985: η ήδη από πενταετίας κρατική Εταιρία της Διώρυγας «απαλλάσσεται» μυστηριωδώς από όρο που της επέβαλε να κάνει μελέτη συντήρησης του μνημείου. Από τότε, η διάβρωση συνεχίζεται… «υπό την αιγίδα» του ΥΠ.ΠΟ…

1989: μια «μελέτη» για κηποτεχνική διευθέτηση του χώρου του μνημείου, στην οποία συμμετέχει η «αρμόδια» εφορεία αρχαιοτήτων, δεν λαμβάνει καν υπόψη της ένα μεγάλο τμήμα του Δίολκου που η διάβρωση έχει ήδη αποκόψει από το υπόλοιπο μνημείο. Έντεκα χρόνια αργότερα, η μελετούλα κατ’ ουσία απορρίπτεται από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, αλλά οι αρμόδιοι εξακολουθούν να την αναφέρουν ως ισχύουσα, δίνοντας την εντύπωση ότι υπήρχε μέριμνα για το μνημείο.

Σχεδιάγραμμα του Γερμανού ερευνητή Walter Werner με τη διαπιστωμένη διαδρομή του Δίολκου

1992: ένα υπηρεσιακό σημείωμα φύλακα αρχαιοτήτων επισημαίνει ότι η διάβρωση πλησιάζει ένα ως τότε υγιές κομμάτι του μνημείου, στα δεξιά του δρόμου προς τη βυθιζόμενη γέφυρα. Η επισήμανση αγνοείται. Την ίδια χρονιά, έγγραφο του ΙΓΜΕ επισημαίνει τον κίνδυνο να διαλυθεί μέσα σε μία μόνο καταιγίδα η περιοχή ενός εκτεταμένου επιπέδου πριν την κυρίως αφετηρία του Δίολκου. Και αυτή η επισήμανση δεν προκαλεί κάποια επέμβαση.

1999: Απαντώντας σε έγγραφες ερωτήσεις των τότε βουλευτών της αντιπολίτευσης κκ. Αναστάση Παπαληγούρα και Σταύρου Δήμα, η Υπουργός Πολιτισμού κα Ελισάβετ Παπαζώη, αναφέρει σε επίσημο έγγραφο ότι είχε ζητηθεί… ρευματολογική μελέτη από την Εταιρία της Διώρυγας προκειμένου να προταθούν μέτρα για το μνημείο. Η απάντηση είναι έτσι κι αλλιώς γελοία, αλλά επίσης, όπως καταγγέλλεται στον τοπικό τύπο, καμιά τέτοια μελέτη δεν είχε καν ζητηθεί.

H αρχική πορεία του Δίολκου είχε δεχθεί από την αρχαιότητα την προσθήκη ενός ορθογώνιου δαπέδου.

2001: εκμετάλλευση της Διώρυγας περνά σε ιδιωτική εταιρία. Στο παραχωρητήριο δεν γίνεται καμιά αναφορά για την κατάσταση του θνήσκοντος μνημείου. Ο Δίολκος παραδίδεται χωρίς μια λέξη… στους επόμενους καταστροφείς του.

2002: το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αρνείται να εγκρίνει την κατασκευή μαρίνας σε κοντινή περιοχή, λόγω της γειτνίασης με τον Δίολκο, χωρίς ωστόσο να δείχνει να ενδιαφέρεται για την ήδη βαρύτατη και τη συνεχιζόμενη καταστροφή του μνημείου.

Εγχάρακτα γράμματα κοντά στην αφετηρία του μνημείου προς τον Κορινθιακό γύρω στο 1960 και σήμερα. Οι φωτογραφίες του ’60 είναι της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρίας

2005: ενώ η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων αναφέρει ότι επιθυμεί την αναστήλωση του μνημείου, δεν διαθέτει καν εικόνες ή δημοσιεύσεις από την εποχή της ανασκαφής του ούτε και από κατοπινές φάσεις της καταστροφής του. Η έλλειψη στοιχειώδους πληροφόρησης δεν έδινε τη δυνατότητα ούτε να συνταχθεί μια ευπρεπής αίτηση χρηματοδότησης…

2006: σε επίσημη σύσκεψη στο ΥΠ.ΠΟ., στην οποία δεν κλήθηκε καν να πάρει μέρος η Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, η τοπική εφορεία αρχαιοτήτων δηλώνει ότι θα συλλέξει «προδιαγραφές αναστήλωσης» εντός 20 ημερών. Όμως οι προδιαγραφές που παραδίδονται σχεδόν δέκα μήνες αργότερα είναι τόσο άσχετες με αυτά που ζητούσε το ίδιο το Υπουργείο ώστε να «ξεχαστούν» σιωπηρά από τις ίδιες τις Υπηρεσίες του Υπουργείου.

Το μικρότερο τμήμα του μνημείου επί της Πελοποννήσου, γύρω στο 1960 και σήμερα.

Σήμερα, με τη συνδρομή ιδιωτών που έθεσαν στη διάθεση του ΥΠ.ΠΟ. στοιχεία για το μνημείο, έχει εγκριθεί ένα «Σχέδιο Πλαίσιο» που περιγράφει την κατάσταση του Δίολκου και αναφέρει τα στοιχειώδη βήματα για την διάσωσή του – περιέχει δηλαδή ουσιαστικά την βασική τεκμηρίωση που θα όφειλαν να έχουν στη διάθεσή τους ανά πάσα στιγμή όλα αυτά τα χρόνια οι συναρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά ποτέ δεν είχαν.

Η βαρύτατη διάβρωση αποκρύπτεται σε επίσημη ενημέρωση του ΥΠ.ΠΟ. προς το Γραφείο του Πρωθυπουργού, τον Οκτώβριο του 2006. Η σύγκριση με τη φωτογραφία είναι αποκαλυπτική…

Το μνημείο παραμένει εκτεθειμένο στη διάβρωση, η οποία υποσκάπτει απειλητικά διάφορα σημεία του υγιούς τμήματος και φθείρει ακόμα περισσότερο τις αρχαίες πέτρες που βρίσκονται ήδη στο νερό. Οι συναρμόδιες Υπηρεσίες δεν έχουν καταφέρει να προβούν ούτε στα άμεσα προσωρινά μέτρα προστασίας που υποτίθεται ότι το ίδιο το Σχέδιο Πλαίσιο προβλέπει…

Εμφανή ίχνη από ρόδες, στο κομμάτι του Δίολκου που βρίσκεται στην Στερεά, στο έδαφος της Σχολής Μηχανικού. H συνέχεια του ίδιου τμήματος (σήμερα πάλι καλυμμένη από χώμα) φέρει λαξευμένες τροχιές. Αριστερά ο Νίκος Βερδελής, ο αρχαιολόγος που ανέσκαψε τον Δίολκο.

Μια πρώτη έγγραφη καταγγελία για την βαρύτατη διατάραξη του Δίολκου και την πνευματική, ηθική και επιχειρησιακή αναπηρία των δήθεν «αρμόδιων» μηχανισμών, έχει ήδη κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.


Σοφία Λοβέρδου