Μια από τις πιο ιδιαίτερες φωνές της παγκόσμιας μουσικής σκηνής που καταφέρνει να ισορροπεί ανάμεσα στους blues και ethnic ήχους, η Janice de Rosa, έρχεται στο Ηalf Note Jazz Club για επτά μοναδικές εμφανίσεις από τις 29 Οκτωβρίου μέχρι και τις 4 Νοεμβρίου.
Έχοντας γεννηθεί στο Harlem η de Rosa μεγάλωσε μέσα στις μελωδίες και την κουλτούρα της jazz σκηνής, και έκανε τα πρώτα της καλλιτεχνικά βήματα στα jazz club της Νέας Υόρκης. Ώσπου την μάγεψε το Παρίσι και ο κόσμος των blues…
Οι εμφανίσεις της στη Μονμάρτη στις αρχές της δεκαετίας του '90, τάραξαν τα νερά του καλλιτεχνικού κόσμου του Παρισιού και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα όλοι μιλούσαν για εκείνη την εκπληκτική λευκή Αμερικανίδα που τραγουδά τα blues με καθαρόαιμη «μαύρη» φωνή. Και καθώς η Janice γινόταν μέρα με τη μέρα ένας ζωντανός θρύλος των blues και τ' όνομά της κατακτούσε μια λαμπρή θέση δίπλα σ' εκείνο της Janice Joplin, βρέθηκε στο δρόμο της ο διάσημος μουσικός Djeli Moussa Diawara.
Η συνάντησή αυτή στάθηκε ορόσημο για την καριέρα της Janice, καθώς της άνοιξε ένα νέο μουσικό δρόμο για τα blues, που περνούσε μέσα από την εξωτική Αφρική και την πλούσια μουσική της παράδοση. Μαζί με τον Djeli Moussa Diawara ηχογράφησε το 1998 τον πρώτο της δίσκο με τίτλο "Afro Blues", ένα ιδιόμορφο ψηφιδωτό ηχοχρωμάτων και μελωδιών από την αμερικανική παράδοση των blues και την παραδοσιακή αφρικανική μουσική.
Η πρωτoποριακή και ξεχωριστή αυτή δισκογραφική δουλειά άνοιξε για την Janice τις πόρτες της παγκόσμιας μουσικής σκηνής κι έγινε η αφετηριά για τις περιοδείες της σε ολόκληρο τον κόσμο, πλάι σε ονόματα-θρύλους, όπως η Cesaria Evora, ο Brian Eno, η Dee Dee Bridgewater και η Susanne Vega.
Από τότε μέχρι σήμερα συνεχίζει να περιπλανιέται στα δαιδαλώδη μονοπάτια της μουσικής, με πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό. Η φωνή της Janice θα ήταν αρκετή για να της εξασφαλίσει μια λαμπρή θέση στο μουσικό στερέωμα. Η ίδια όμως επέλεξε να κάνει τη διαδρομή προς την κορυφή ένα μαγικό ταξίδι, μια περιπετειώδη εξερεύνηση από άκρη σ' άκρη της παγκόσμιας μουσικής παράδοσης.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Έχετε μεγαλώσει στο Χάρλεμ. Επηρέασε η μουσική παράδοση της περιοχής αυτής τη σχέση σας με τη μουσική;
Καθοριστικά νομίζω. Από πολύ μικρή ζούσα μέσα στην τζαζ κουλτούρα κι έμαθα να θεωρώ τη μουσική τρόπο έκφρασης. Σε ηλικία 10 ετών περίπου άρχισα να πειραματίζομαι με ένα πιάνο που είχε ο παππούς μου. Αργότερα με τράβηξε η κιθάρα και όταν έμαθα πια να παίζω καλά έφτιαξα ένα συγκρότημα, αρχίσαμε τις πρόβες και παίζαμε... παντού. Ήταν ωραία εκείνα τα χρόνια, γιατί είμαστε όλοι πραγματικά παθιασμένοι με τη μουσική. Παίζαμε όποτε μας δινόταν ευκαιρία και περνούσαμε απίστευτα καλά.
Στη γενέτειρά σας, τη Νέα Υόρκη, είστε γνωστή ως Lala Devine.
Ναι, πράγματι έτσι με ήξεραν τότε. Κάναμε πολλά πράγματα με το συγκρότημα μου. Τότε έζησα και για πρώτη φορά την εμπειρία της μεγάλης συναυλίας, μπροστά σε πολύ κοινό, όταν κάναμε support στους Talking Heads και τους Β52s. Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία, όλος αυτός ο κόσμος, οι προβολείς στραμμένοι επάνω σου... Νομίζω, πως όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσο κι αν προχωρήσω στη μουσική, δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνες τις συναυλίες.
Και πως πήρατε την απόφαση να πάτε στη Γαλλία; Γιατί δεν μείνατε στην Αμερική;
Μάλλον επειδή ερωτεύτηκα το Παρίσι. Αυτή η πόλη μου ασκεί, ακόμα και σήμερα που τη γνωρίζω καλά, μια απίστευτη γοητεία. Παρόλο που ήταν ρίσκο η απόφασή μου να αφήσω την Αμερική, τελικά μου βγήκε σε καλό. Στο Παρίσι βρήκα τον προσωπικό μου δρόμο στη μουσική, εκεί άρχισα να γίνομαι γνωστή στο χώρο, εκεί μπόρεσα να κάνω πράγματα που πραγματικά με εξέφραζαν.
Η πρώτη σας εμφάνιση στο Παρίσι ήταν στις αρχές του ’90;
Ναι, ήταν το 1991. Η πρώτη μου εμφάνιση ήταν εντελώς αυθόρμητη. Ήμουν σε ένα τζαζ κλαμπ όπου έπαιζε ένα συγκρότημα. Στο διάλειμμα τους ρώτησα αν θα μπορούσα να πω ένα δυο τραγούδια μαζί τους. Τα παιδιά δέχτηκαν κι έτσι ανέβηκα και τραγούδησα μερικά κομμάτια και ο κόσμος ενθουσιάστηκε. Μετά ο τύπος που έκλεινε τα σχήματα για το μαγαζί μου πρότεινε να κάνω μερικές εμφανίσεις... και τότε σκέφτηκα πως αφού τα παιδιά που έπαιζαν εκείνο το βράδυ ήταν τόσο καλά και με άφησαν να τραγουδήσω μαζί τους θα μπορούσα να παίξω ξανά μαζί τους. Εκείνη τη βραδιά, νομίζω, πως ξεκίνησαν όλα. Από κει και μετά άρχισα να εμφανίζομαι στα καλύτερα τζαζ κλαμπ του Παρισιού και γνώρισα πολλούς εκπληκτικούς μουσικούς. Ήμουν τυχερή, γιατί ξεκίνησα δίπλα στους καλύτερους.
Αφήσατε τη Νέα Υόρκη για το Παρίσι. Αφήσατε τη τζαζ για το μπλουζ. Πολλές «προδοσίες» στη ζωή σας.
Αν είναι προδοσία να ακολουθεί κανείς αυτό που του λέει η καρδιά του. Κάποια στιγμή άρχισα να νιώθω πως η τζαζ σκηνή είναι κάπως... ελιτίστικη. Οι τιμές στα τζαζ κλαμπ ήταν πολύ υψηλές και δεν μου άρεσε η ιδέα πως για να με δει κανείς θα έπρεπε να χαλάσει τόσα λεφτά. Στο χώρο του μπλουζ τα πράγματα είναι πιο προσιτά. Ήθελα να μπορεί ο κόσμος να με βλέπει, χωρίς να πρέπει να σκεφτεί τα έξοδα. Να μπορεί ο καθένας να περάσει καλά. Ήταν κι αυτό ένα ακόμα ρίσκο που μου βγήκε σε καλό. Τότε στο Παρίσι ήμουν η μοναδική γυναίκα που τραγουδούσε μπλουζ. Ήταν κάτι πολύ σπάνιο κι ο κόσμος ερχόταν να με δει. Κι έτσι άρχισα να γίνομαι αρκετά γνωστή στην μπλουζ σκηνή, να αποκτώ ένα δικό μου κοινό.
Και πως από τη μπλουζ σκηνή βρεθήκατε να τραγουδάτε μαζί με μουσικούς που παίζουν παραδοσιακά αφρικανικά όργανα;
Κάποιο βράδυ στη Μονμάρτη όπου εμφανιζόμουν με πλησίασε κάποιος τύπος και είπε πως δούλευε στο Radio Nova και ήθελαν να πάω να τραγουδήσω ζωντανά σε ένα σόου. Δέχτηκα αμέσως και όταν πήγα συνάντησα τον Μανγάλα που προωθούσε το δίσκο του. Μου πρότειναν λοιπόν να μείνω και να δοκιμάσω να κάνω αυτοσχεδιασμούς μαζί του. Εκείνος άρχισε να παίζει αφρικανικό μπάσο και να τραγουδά στα Mandinge (τοπική αφρικανική διάλεκτος). Άρχισα λοιπόν κι εγώ να τραγουδάω στα Αγγλικά και ήταν... περίεργο, αλλά και όμορφο ταυτόχρονα. Θυμάμαι κάποια στιγμή που ο Μανγκάλα μου είπε πως τα μπλουζ είναι αφρικάνικα. «Για φαντάσου» σκέφτηκα «εγώ πάντοτε πίστευα πως είναι αμερικάνικα. Τραγουδούσαμε κι οι δυο μπλουζ, ο καθένας με τον τρόπο που τα ένιωθε και ο συνδυασμός τελικά ήταν φοβερός. Από κει κι έπειτα άρχισα να γνωρίζω διάφορους αφρικανούς συνθέτες και κάποια στιγμή, λοιπόν, γνώρισα και τον Μούσα Τζέλι Ντιαγουάρα, που παίζει κόρα και με εκείνον άρχισα να νιώθω πραγματικά άνετα μ’ αυτή τη μουσική.
Και η είσοδός σας στη δισκογραφία πώς προέκυψε;
Από το ’91 μέχρι το ’97 που ήμουν στο Παρίσι, έκανα πάρα πολλές εμφανίσεις. Δεν θα είναι υπερβολή αν σας πω πως εμφανιζόμουν σε 20 διαφορετικά μαγαζιά κάθε μήνα. Και είχα αρχίσει να απογοητεύομαι, γιατί κανένας παραγωγός δεν με είχε πλησιάσει. Κάποιοι φίλοι, όμως, από τον χώρο με πίεζαν να πλησιάσω εγώ τις δισκογραφικές, γιατί έλεγαν πως δεν θα κατάφερνα ποτέ να κάνω δίσκο αν δεν χτυπούσα πόρτες. Κάποια στιγμή το πήρα απόφαση, μάζεψα το υλικό από τις ζωντανές μου εμφανίσεις με τον Μανγκάλα και τον Ντιαγουάρα και το πήγα σε έναν παραγωγό που συνεργαζόταν με αμερικανικές δισκογραφικές. Ενθουσιάστηκε και μετά από ένα μήνα μπήκαμε στο στούντιο και ηχογραφήσαμε ένα ολόκληρο άλμπουμ μέσα σε τέσσερις μέρες. Αυτή είναι λίγο πολύ η ιστορία του “Afro Blues” που κυκλοφόρησε το 1998.
Η μείξη της δυτικής εν γένει μουσικής με την αφρικανική μουσική παράδοση έχει αρχίσει να γίνεται της μόδας τα τελευταία χρόνια. Πιστεύετε πως αυτό μειώνει τη σημασία της δουλειάς σας;
Όταν κυκλοφόρησε το “Afro Blues” το 1998, η Warner δεν είχε δουλέψει ποτέ με αφρικανό μουσικό. Φανταστείτε ότι αμέσως μετά την κυκλοφορία του δίσκου άνοιξαν το παράρτημα World Music. Σήμερα βέβαια τα αφρικανικά όργανα χρησιμοποιούνται ευρέως και έχουν γίνει, όπως είπατε, μόδα. Αυτό όμως δεν με αφορά. Στη μουσική κάνω ό,τι με εκφράζει είτε πουλάει, είτε όχι.
Ό,τι κι αν κάνετε πάντως, όσο κι αν πειραματιστείτε μουσικά, τα μπλουζ παραμένουν σημείο αναφοράς.
Τα μπλουζ έχουν γίνει κάτι σαν δεύτερη φύση μου. Είτε τα τραγουδάω στην κλασική τους εκδοχή, είτε με συνοδεία παραδοσιακών αφρικανικών οργάνων το δικό μου συναίσθημα δεν αλλάζει. Ίσως γι’ αυτό μ’ αρέσει να πειραματίζομαι. Για να εξερευνήσω τι δυνατότητες του μπλουζ, μέχρι που μπορεί να φτάσει, πόσο μπορεί να αλλάξει επιφανειακά, διατηρώντας αναλλοίωτη την ουσία του.
Το πρώτο κομμάτι που άκουσα ηχογραφημένο από εσάς είναι το “Ball and Chain”, με το οποίο είχε γίνει γνωστή η Τζάνις Τζόπλιν. Ήταν δύσκολη η απόφαση να σταθείτε δίπλα σε μια τόσο σημαντική, θρυλική πλέον φωνή;
Το “Ball and Chain” είναι ένα εξαιρετικό κομμάτι που έχει ερμηνευθεί από δύο από τις σημαντικότερες γυναίκες που έχουν περάσει από την παγκόσμια μουσική σκηνή. Η μία είναι, όπως είπατε, η Τζάνις Τζόπλιν που το τραγούδησε όταν ήταν ακόμα άγνωστη, σε κάποιο φεστιβάλ στην Αμερική. Πρώτη όμως το είχε τραγουδήσει η Μπιγκ Μάμα Θόρντον, σε μια πολύ διαφορετική, αλλά εξίσου ενδιαφέρουσα εκδοχή. Είναι ένα από τα αγαπημένα μου κομμάτια και ήθελα πάρα πολύ να το μοιραστώ με τον κόσμο. Νομίζω πως έκανα ότι ακριβώς είχε κάνει και η Τζόπλιν πριν αρκετά χρόνια. Πήρα ένα πολύ γνωστό κομμάτι και το ερμήνευσα με έναν δικό μου, εντελώς προσωπικό τρόπο.
Όταν πάντως σας ακούει κανείς να τραγουδάτε δεν μπορεί να μην προσέξει την ομοιότητα της χροιάς της φωνής σας με εκείνη της Τζόπλιν. Η ομοιότητα αυτή είναι για σας τιμή ή βάρος;
Η Τζάνις Τζόπλιν είχε μία από τις καλύτερες γυναικείες φωνές που έχουν περάσει από την ιστορία της μουσικής. Εκτός από αυτό όμως είχε και τη μουσική παιδεία και την ψυχική δύναμη για να υποστηρίξει τα κομμάτια που ερμήνευε. Με λίγα λόγια ήταν μια ανεπανάληπτη ερμηνεύτρια, μια από τις σημαντικότερες παρουσίες στο χώρο της μουσικής. Είναι, λοιπόν, τιμή για μένα όταν μου λένε πως τους την θυμίζω. Θα ήταν, ίσως, βάρος αν προσπαθούσα να ακολουθήσω τον ίδιο μουσικό δρόμο, γιατί θα παρέμενα πάντα ένα κακό αντίγραφο. Εγώ όμως, ακολουθώ τα δικά μου βήματα, οι επιλογές μου στον χώρο της μουσικής εξαρτώνται αποκλειστικά από τον τρόπο που νιώθω.
