Κάποτε ο ποιητής Νίκος Καββαδίας είχε πει: «Είναι καλύτερο να ονειροποιείς τα πράγματα σου παρά να πραγματοποιείς τα όνειρά σου...». Ωστόσο ο Θάνος Μικρούτσικος μάλλον δεν τον άκουσε και έκανε πραγματικότητα το όνειρό του να μελοποιήσει τα ποιήματά του που μιλούσαν για μακρινούς ωκεανούς και εξωτικά λιμάνια. 25 χρόνια αργότερα νομίζω ότι μπορούμε να πούμε με σιγουριά πια, ότι έκανε καλά. Αν και όταν έκανε πράξη το όνειρό του να μελοποιήσει στίχους του ποιητή της θάλασσας πολλοί έσπευσαν να του πουν ότι θα ήταν μια μεγάλη αποτυχία, οι 700.000 πωλήσεις του Σταυρού του νότου απέδειξαν το αντίθετο. Τον πετύχαμε στις πρόβες της καλοκαιρινής του περιοδείας. Για πρώτη φορά όλο το μελοποιημένο έργο του βασισμένο σε στίχους του Νίκου Καββαδία παρουσιάζεται από τέσσερις σημαντικούς καλλιτέχνες στον χώρο του ελληνικού τραγουδιού. Με τον Γιάννη Κότσιρα (τότε πήγαινε Δημοτικό), τον Χρήστο Θηβαίο (τότε έφευγε για την Μπολόνια για να σπουδάσει φιλοσοφία πλάϊ στον Ουμπέρτο Έκο), τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα (τότε έπαιζε στις γειτονιές μ' ένα ερασιτεχνικό γκρουπάκι κι άκουγε μανιωδώς Φρανκ Ζάππα) και φυσικά έναν από τους πρώτους ερμηνευτές, τον Γιάννη Κούτρα (που τότε δεν είχε καταλάβει το μέγεθος αυτού που έγινε!).
Πως αποφασίσατε να μελοποιήσετε Νίκο Καββαδία;
Όλα ξεκίνησαν από μια παραγγελία. Ο Τάσος Ψαρράς ετοίμαζε ένα σίριαλ με ναυτικό θέμα για την κρατική τηλεόραση, το "Πορεία μηδέν ενενήντα", κι ήρθε σε μένα για να γράψω τη μουσική. Τι πιο ταιριαστοί στίχοι από αυτούς του Καββαδία, σκέφτηκα. Μαθητής του γυμνασίου ήδη, είχα μελοποιήσει κάποιους, αλλά ήταν πρωτόλεια, δεν άξιζαν να χρησιμοποιηθούν. Με αφορμή τα τραγούδια του σίριαλ συνέχισα να δουλεύω πάνω στην ποίησή του κι όταν ήμουν έτοιμος, πήγα στον Πατσιφά. Ο φωτισμένος, ωστόσο, διευθυντής της «Λύρας», με το που άκουσε ότι μετά τους Χικμέτ, Μπίρμαν, Ρίτσο, Λόπε ντε Βέγκα και Μπρεχτ, παίρνει σειρά ο Καββαδίας, μου είπε με ένα χαμόγελο: -Αυτόν τον δίσκο θα σ' τον κάνω δώρο, επειδή σ' αγαπάω. Αλλά να το ξέρεις, δεν θα πουλήσει τίποτα!». Άνθρωποι επίσης που με αγαπούσαν, είτε επρόκειτο για ανθρώπους του πολύ στενού μου περιβάλλοντος είτε επρόκειτο για κριτικούς των σημαντικότερων εντύπων εκείνη την εποχή και εφημερίδων που είχαν γράψει για τους προηγούμενους δίσκους εξαιρετικές κριτικές, για τον « Σταυρό του Νότου '' έγραφαν: Αυτός ο σημαντικός συνθέτης που πρόσφερε τόσα πολλά, που έφερε καινούργια πράγματα στο τραγούδι, δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί έκανε έναν τόσο πληκτικό, έναν τόσο μονότονο, έναν τόσο απαράδεκτο δίσκο.
Ελπίζουμε να είναι μια παρένθεση και να συνεχίσει, ή το εξαιρετικό «Τι πληκτική δουλειά! Τι έπαθε αυτός; Μήπως θα 'πρεπε να βάλει κι ένα μικρό λεξικό για να καταλαβαίνουμε το πόνημά του» κ.τ.λ.
Το λέω αυτό, γιατί ίσως και σε άλλες δουλειές να έχει υπάρξει μια απόσταση μιας κριτικής από το καλλιτεχνικό προϊόν και το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα έτσι όπως αυτό φαίνεται, αλλά σε αυτήν την περίπτωση μιλάμε για ομοφωνία. Δεν μπορώ να θυμηθώ το 1979 που κυκλοφόρησε αυτή η δουλειά ούτε καλή κριτική - τουλάχιστον στο επίπεδο των σοβαρών περιοδικών και εφημερίδων και ξαναλέω καλοπροαίρετων έναντι εμού ανθρώπων - γι΄αυτόν το δίσκο.»
Τους είπατε τίποτα μετά την επιτυχία;
Όχι βέβαια. Από μια πλευρά, είχε δίκιο ν' ανησυχεί ο Πατσιφάς. Στα τέλη της δεκαετίας του '70, αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος της αγοράς παρέμενε το πολιτικό τραγούδι. Πώς ήταν δυνατόν να συγκινηθούν τα πλήθη από μια ποίηση τόσο ιδιότυπη και μελαγχολική, από ταξίδια σε μακρινούς ωκεανούς κι εξωτικά λιμάνια; Η χώρα θύμιζε ακόμη καζάνι που έβραζε. Ποιος είχε ανάγκη να «φύγει» ή να «νοσταλγήσει»; Οι φόβοι του, εντούτοις, διαψεύστηκαν πανηγυρικά. Ο «Σταυρός του Νότου» σφραγισμένος από τις ερμηνείες των Γιάννη Κούτρα, Αιμιλίας Σαρρή και Βασίλη Παπακωνσταντίνου, βρήκε αμέσως μαζική ανταπόκριση και μαζί με το «αδελφάκι» του, τις «Γραμμές των οριζόντων» που κυκλοφόρησαν πριν 15 χρόνια, έχουν ως τώρα ξεπεράσει, τα 700.000 αντίτυπα, κι ας μην επισημαίνεται πουθενά...».
Πως εξηγείτε αυτήν την επιτυχία;
Ο Καββαδίας είχε πια μπει στα στόματα της νεολαίας, τα βιβλία του άρχισαν ν' ανατυπώνονται με τρελούς ρυθμούς, κι όσοι τον αντιμετώπιζαν περιφρονητικά σαν «στιχοπλόκο ημερολογίων», αναγκάζονταν να σκύψουν προσεχτικότερα πάνω απ' το έργο του. Ίσως είναι και αυτό που είπε ο Γιάννης Κότσιρας κάποια στιγμή. Όταν ήταν μικρός, έτυχε να προσέξει στο ραδιόφωνο κάποιες μελωδικές κουβέντες σαν κι αυτές που έλεγε καθημερινά ο ναυτικός πατέρας του. Του φαινότανε λες και τραγουδούσε εκείνος! Έφηβος, όταν πια αγόραζε μόνος του δίσκους, μου εξομολογήθηκε ότι ο "Σταυρός του Νότου" ήταν από τους πρώτους που πήρε. Τελικά κάθε γενιά βρήκε κάτι που της ταιριάζει... Αλλά φαντάζομαι πως όλος ο κόσμος, οι νέες γενιές, και τώρα οι δεκαοχτάρηδες βλέπουν τον Καββαδία ως φυγή από τη βάρβαρη πραγματικότητα...
Δεν είναι ρίσκο να το τραγουδούν και νέοι ερμηνευτές;
Τιμώ και αγαπώ τους τραγουδιστές της γενιάς μου, οι οποίοι είναι και υπεύθυνοι για πολλά τραγούδια που έγιναν αγαπητά στον κόσμο, αλλά προτίμησα, ακριβώς επειδή το έργο περνά από τη μια γενιά στην άλλη, να το τραγουδήσουν άνθρωποι της νεώτερης γενιάς. Και το κατάφεραν. Οι έξι συναυλίες στο Μέγαρο που ήταν sold out το αποδεικνύουν. Τώρα ήρθε και η σειρά των καλοκαιρινών συναυλιών με την μεγάλη έναρξη στον Βύρωνα, στο Θέατρο Βράχων, στις 22 Αυγούστου...
Όταν δημιουργείτε ή ακούτε δουλειές άλλων ή διαβάζετε ποιήματα που αργότερα ίσως μελοποιήσετε, τι αισθήματα αναβλύζουν από μέσα σας;
Είμαι ένας άστατος ερωτιάρης. Όταν διαβάζεις ή ακούς κάτι, πρέπει να κάνεις μια κάθετη βουτιά στο έργο που διαβάζεις ή ακούς. Αρνούμαι να διαβάζω ή να ακούω, χωρίς να είμαι εκεί δοσμένος με όλο μου το είναι, όσο κι αν αυτό είναι δύσκολο τα τελευταία δέκα χρόνια, όπου όλοι ξεφυλλίζουν πράγματα και διαβάζουν επιφανειακά, χωρίς να αποτολμούν την βουτιά στην ουσία. Και επειδή υπάρχουν πολύ μεγάλα έργα, αλλά και συγγραφείς, δεν μπορούν παρά να είναι πολλές οι αγάπες. Για παράδειγμα έχω γράψει μια όπερα πάνω στο έργο του Ρεμπώ " Μια εποχή στην κόλαση" και όταν επί τρία χρόνια είχα ασχοληθεί μ' αυτήν, περπατούσα με τον Ρεμπώ, ήξερα τους στίχους του, έψαχνα τη ζωή του, έτρεχα στα σημεία που έζησε.
Πόσο δύσκολο ήταν να μπείτε στον κλασικό κατάλογο της ΕΜΙ, μόνος από τους έλληνες συνθέτες της κλασικής μουσικής;
Για πρώτη φορά έλληνας συνθέτης μπήκε στην ΕΜΙ classics και τότε είχα πει στους υπευθύνους ότι μας έχουν αδικήσει εμάς τους έλληνες και ότι μπορεί να είναι πολύ τιμητικό για μένα, αλλά θα πρέπει να εντάξουν στην ετικέτα τους και άλλους. Εγώ μπήκα, γιατί επί δώδεκα χρόνια στην Ευρώπη, τα έργα μου είχαν σημειώσει περί τις 250 εκτελέσεις.
Και για το νέο σας αξίωμα? Ο Δήμος της Πάτρας σας επέλεξε καλλιτεχνικό διευθυντή για την «Πάτρα: Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2006».
H Πάτρα είναι ένα μεγάλο στοίχημα. Ποτέ δεν την είδα - ούτε τώρα - ως ένα σύνολο γιορτών. Σαν κάτι τέτοιο, δεν θα με ενδιέφερε. Δεν θα λείπουν οι εκδηλώσεις και μάλιστα πολύ καλές, αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος, είναι η εκκίνηση μιας διαδρομής. H Πάτρα είχε εκπληκτική πολιτιστική ζωή και μετά τον 19ο αιώνα. Είχε δύο θέατρα όπερας, που με την ίδρυσή τους έκαναν αίσθηση σε ευρωπαϊκή κλίμακα και θεωρήθηκαν καλλιτεχνικά γεγονότα, όπως η όπερα της Βιέννης ή του Παρισιού. Μπορεί να ξαναγίνει σταυροδρόμι πολιτισμών. Αρκεί να το πιστέψουμε...
*Ο Θάνος Μικρούτσικος περιοδεύει στην Ελλάδα με τον «Σταυρό του Νότου» και τις «Γραμμές των οριζόντων». Μαζί του ο Γιάννης Κότσιρας, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Χρήστος Θηβαίος και ο Γιάννης Κούτρας. Την Δευτέρα 22 Αυγούστου στο θέατρο Βράχων του Βύρωνα (Αθήνα), την Τετάρτη 24 Αυγούστου στο Κάστρο Ρίου (Πάτρα), την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου στο Δημοτικό Κηποθέατρο Αλκαζάρ (Λάρισα) και την Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Γης (Θεσσαλονίκη).Τηλέφωνο πληροφοριών για το κοινό 210-6454360.
